Patronen doorbreken en het Pijn-Genot-Principe (PGP)

Introductie patronen doorbreken

Waarom is patronen doorbreken in de praktijk zo lastig? Als jij momenteel op het pad van persoonlijke ontwikkeling zit, dan is er één ding waar je echt bewust van moét zijn. En dat is het Pijn-Genot-Principe (PGP). Dit vormt namelijk de kern van alle beslissingen die we maken.

In ons limbisch systeem (ook wel ons emotioneel brein genoemd) zit een mechanisme dat pijnvermijdend en genot zoekend is. Als mens proberen we allemaal pijn te vermijden en zoeken we naar genot. Het pijnvermijdende deel van dit mechanisme is sterker aanwezig. Dit komt doordat het een overlevingsmechanisme is. Pijn betekent een risico en vroeger kon dit de dood betekenen. Als dit mechanisme potentiële pijn registreert, dan zegt het: wegblijven.

Alles wat mogelijk pijn doet, daar blijft het brein dus liever van weg. Tegelijkertijd zoek je onbewust naar genot. En wat belangrijk is om in te zien, is dat dit mechanisme op de korte termijn gericht is. Dus ofwel korte termijn pijn vermijdend, ófwel korte termijn genot zoekend (Bridgeman,2017).

Dit mechanisme bemoeilijkt het doorbreken van (negatieve) patronen. Dit komt omdat je gedreven wordt door onbewuste impulsen. In deze blog geef ik een aantal praktijkvoorbeelden hiervan. Vervolgens zoom ik in op de rol van deze onbewuste driften en onze emotionele wonden. Tot slot geef ik je advies en tips hoe je hiermee om kunt gaan.

Patronen doorbreken: korte termijn pijnprikkels

Laten we eens een aantal praktijkvoorbeelden erbij pakken. Mediteren geeft voor velen een korte termijn pijnprikkel. We moeten eerder opstaan of naar bed gaan en we moeten kostbare tijd investeren (en we hebben het al zo druk). We moeten leren stilzitten (wat spannend en ongemakkelijk is) en we moeten daarbij soms ook een financiële investering maken. Denk hierbij aan het inschakelen van een trainer of coach. En ons brein denkt: “moeilijk gedoe allemaal, slaan we lekker over.”

Dat we hier op de lange termijn rustiger, bewuster, compassievoller en gelukkiger van worden, daar heeft het brein geen oog voor. De korte termijn pijn ervan is namelijk bepalender. Indien je dan dus de keuze maakt met je brein, ben je niet snel geneigd om te starten met mediteren.

Hetzelfde geldt voor sporten. Het brein ziet korte termijn pijn: omkleden, naar de sportschool door de regen, jezelf uitputten en fysieke pijntjes. Kortom: allerlei obstakels om niet te gaan. De lange termijn genotsprikkel (er beter uitzien, je fitter en krachtiger voelen) zal hem een worst wezen.

Patronen doorbreken: korte termijn genotsprikkels

Maar andersom werkt ‘t hetzelfde. En een goed voorbeeld hiervan is roken. Is het niet apart dat mensen deze dingen opsteken terwijl er levensgroot op de verpakking staat dat je er dood van gaat en weet ik veel hoeveel ziektes van kunt ontwikkelen?

Inmiddels weet ik welk mechanisme ook hierin meespeelt: het Pijn-Genot-Principe. In dit geval ziet jouw brein korte termijn genot belangrijker dan lange termijn pijn. Even ‘lekker ontspannen’ met een sigaretje. Dat je de kans op kanker aanzienlijk vergroot, er dood aan kunt gaan en je conditie en tanden achteruit gaan, daar is je brein niet mee bezig (Bridgeman, 2017). En dit komt dus allemaal door dit sterke PGP-mechanisme!

Hetzelfde geldt voor snoepen natuurlijk. Op de bank ploffen, Netflixen en een dikke reep chocola erbij. Ook dit is korte termijn genot. De lange termijn pijn (dikker worden, je futloos voelen, passief en depressief raken) wordt niet erkend. En zo kun je zelf vast nog een aantal voorbeelden bedenken.

Je onbewuste driften en emotionele wonden

Hoe meer pijn je in je systeem hebt en hoe onbewuster je bent, hoe sterker je overgeleverd bent aan de werking van dit mechanisme. Je wordt dan als het ware geleid door je onbewuste driften. Het lijkt alsof het leven je overkomt en je geen keuze hebt. Carl Jung heeft hier een mooie quote van:

“Until you make the unconscious conscious, it will direct your life and you will call it fate.”

Dit mechanisme treedt vaak specifiek bij mannen op als het gaat om contact maken met gevoelens en emoties. Zaken zoals meditatie, ademwerk en EFT worden direct afgedaan als soft en zweverig. Meestal nog voordat ze überhaupt iets daarvan hebben geprobeerd. Hoe kan dat?

Hier speelt wederom het PGP een hoofdrol. Dit mechanisme interpreteert hun emotionele wonden als té pijnlijk en blijft er daarom het liefst mijlenver vandaan (Bridgeman, 2018). Liever de rest van je leven met ‘shit’ en blokkades blijven rondlopen dan dat je daar naartoe gaat. Het lange termijn genot (een vrijer, vitaler en gelukkiger leven) is het brein niet mee bezig. Zie je nu hoe dit mechanisme je belemmert in je patronen doorbreken?

Het belang van bewustwording bij je patronen doorbreken

Zoals gezegd is het PGP een systeem dat diep in ons brein verankerd ligt. Dat maakt het zo lastig om deze gewoonten te veranderen. De eerste stap is bewustwording. En met het lezen van deze tekst heb je daarmee al een flinke stap gezet. Zonder bewustzijn ben je zoals gezegd compleet overgeleverd aan deze onbewuste driften en patronen.

Waar je je verder bewust van mag worden, is dat dit mechanisme van pijn en genot in de ‘lage’ delen van je brein zit. Dit zijn je overlevingsdelen. Specifiek speelt je emotioneel brein of limbisch systeem hierin een rol. De kunst is om vanuit je ‘hogere’ delen van je brein te leren kijken naar die lagere (Bridgeman, 2017). Dat is de kern van bewustwording. Mindfulnessmeditatie helpt je hier in de praktijk enorm bij. Het helpt je neocortex of menselijk brein letterlijk groeien.

Pijn is een poort naar groei

De tweede stap is in te zien dat het juist belangrijk is om naar de pijn toé te gaan, in plaats van er vanaf te bewegen. Alleen zo kan je het uiteindelijk gaan voelen en doorvoelen. Want dat is wat pijn wil: het wil gevoeld worden. In het boeddhisme wordt pijn zelfs gezien als een poort naar groei.

Dus stel je hebt een baaldag gehad op je werk en komt heel druk en geïrriteerd thuis. Je eerste impuls is misschien een fles bier opentrekken (korte termijn genot). Wanneer je zeer onbewust bent, zal je direct meegaan in deze impuls. Wanneer je bewuster bent, kun je deze impuls opmerken en een andere keuze maken.

Stel jezelf de volgende vragen. Waarom voel ik me nu zo? Kan ik eens naar dat ongemak toegaan? Kan ik die pijn die daaronder ligt eens voelen misschien? Wat nou als ik hier niet voor vlucht, maar gewoon eens luister naar dat gevoel dat mijn aandacht wil?

Let op: ook sporten -wat in eerste instantie gezond lijkt- kan een manier zijn om van pijn weg te gaan. Wees je er dus van bewust wat je doet om bepaalde pijn niet te voelen. En beweeg vervolgens juist naar de pijn toe. Lichaamsgerichte methoden zoals ademwerk, mindfulnessmeditatie en EFT kunnen je hier enorm bij ondersteunen.

Conclusie en extra tips

Als mannencoach en leiderschapscoach ondersteun ik mannelijke ondernemers en leiders om vanuit authenticiteit te leven. De kern van deze blog is dat het PGP daar niet bepaald aan meewerkt. Besef je dat het een overlevingsmechanisme is dat het juist lastig maakt om authentiek te leven. Want, afgaand op de impulsen vanuit dit mechanisme, doe je wat je doet om pijn te vermijden of genot te vinden. En dus niet omdat je het zelf vanuit je diepste kern zo graag wil (Bridgeman, 2017). Het begrijpen en doorzien van dit mechanisme is daarom éssentieel als je vanuit je authentieke zelf wil leven.

Bewustwording en naar de pijn toe bewegen zijn zoals besproken cruciaal in het doorbreken van je patronen. Maar wat kan je zelf nog meer doen? Maak gebruik van de kracht van visualisatie. Benadruk hiermee de lange termijn pijn of lange termijn genot voor jezelf. Visualiseer een kerel met een enorme bierpens als je af wil van dat standaard biertje opentrekken na werktijd. Of visualiseer een krachtige, fitte gast om een goede gewoonte zoals sporten te stimuleren.

Verder kun je kijken of je van korte termijn pijnprikkels, genotsprikkels kunt maken. Richt bijvoorbeeld een hele fijne plek voor jezelf thuis in waar je kunt mediteren. Op die manier kijk je uit naar dit momentje voor jezelf, in plaats van er tegenop te zien. Een warme, behaaglijke ruimte zal daarin een stuk motiverender zijn dan een koud en donker hol in de kelder.

Patronen doorbreken in je eentje kan een hele opgave zijn. Dit komt omdat ze vaak al decennialang in je systeem zitten. Het kan bij hardnekkige patronen zeer verstandig zijn om een traject aan te gaan met een coach. Die helpt je namelijk om hier bewust van te worden. Vervolgens biedt hij je tools en middelen om naar de pijn toe te bewegen en je belemmerende gewoonten en patronen te doorbreken.

Mocht deze blog je getriggerd hebben, dan kun je een vrijblijvende kennismaking met me inplannen via DEZE LINK.

Tom Koehorst

Bronnen

• Bridgeman Academy Podcasts (2017) – Pijn & Genot (#Lichterleven).
• Bridgeman, R. (2018). De essentie van transformatief coachen. Deventer: Uitgeverij Oorsprong.