Patronen doorbreken en het Pijn-Genot-Principe

Patronen doorbreken is enorm lastig

Waarom is patronen doorbreken in de praktijk zo lastig? Als jij momenteel op het pad van persoonlijke ontwikkeling zit, dan is er één ding waar je echt bewust van moét zijn. En dat is het Pijn-Genot-Principe (PGP). 

Dit is iets wat ik van transformatiecoach Robert Bridgeman heb geleerd. Op zijn beurt komt dit weer van Tony Robbins en oorspronkelijk komt dit -naar mijn weten- af van Sigmund Freud. Het vormt de kern van alle beslissingen die we maken.

In ons limbisch systeem (ook wel ons emotioneel brein genoemd) zit een mechanisme dat pijnvermijdend en genot zoekend is; als mens proberen we allemaal pijn te vermijden en zoeken we naar genot. Het pijnvermijdende deel van dit mechanisme is sterker aanwezig. Dit komt doordat het een overlevingsmechanisme is; pijn betekent een risico en vroeger kon dit de dood betekenen. Als dit mechanisme potentiële pijn registreert, dan zegt het: wegblijven.

Alles wat mogelijk pijn doet, daar blijft het brein dus liever van weg. Tegelijkertijd zoek je onbewust naar genot. En wat belangrijk is om in te zien, is dat dit mechanisme op de korte termijn gericht is; dus ofwel korte termijn pijn vermijdend, ófwel korte termijn genot zoekend (Bridgeman,2017).

Dit mechanisme bemoeilijkt het doorbreken van (negatieve) patronen, want je wordt gedreven door onbewuste impulsen. Hieronder zal ik een aantal praktijkvoorbeelden hiervan geven. Vervolgens ga ik dieper in op de rol van deze onbewuste driften en onze emotionele wonden en geef ik je advies en tips hoe je hiermee om kunt gaan.

Praktijkvoorbeelden van het PGP

Laten we eens een aantal praktijkvoorbeelden erbij pakken. Mediteren geeft voor velen een korte termijn pijnprikkel: we moeten eerder opstaan of naar bed gaan, we moeten ‘kostbare tijd’ investeren (en we hebben het al zo druk), we moeten leren stilzitten (en laten we eerlijk wezen: die stilte vinden de meeste mensen enorm spannend en ongemakkelijk) en we moeten daarbij soms ook een financiële investering maken in de vorm van een trainer of coach. En ons brein denkt: “moeilijk gedoe allemaal, slaan we lekker over”.

Dat we hier op de lange termijn rustiger, bewuster, compassievoller en gelukkiger van worden, daar heeft het brein geen oog voor; de korte termijn pijn ervan is bepalender. Indien je dan dus de keuze maakt met je brein, ben je niet snel geneigd om te starten met mediteren.

Hetzelfde geldt voor sporten: het brein ziet korte termijn pijn (omkleden, naar de sportschool door de regen, jezelf uitputten, fysieke pijntjes), kortom: allerlei obstakels om niet te gaan. De lange termijn genotsprikkel (er beter uitzien, je fitter en krachtiger voelen) zal hem een worst wezen.

Maar andersom werkt ‘t hetzelfde. En een goed voorbeeld hiervan is roken. Persoonlijk heb ik het altijd heel apart gevonden dat mensen deze dingen opsteken terwijl er levensgroot op de verpakking staat dat je er dood van gaat en weet ik veel hoeveel ziektes van kunt ontwikkelen.

Maar inmiddels weet ik welk mechanisme ook hierin meespeelt: het Pijn-Genot-Principe. In dit geval ziet jouw brein korte termijn genot belangrijker dan lange termijn pijn. “ff lekker ontspannen met een saffie”. Dat je de kans op kanker aanzienlijk vergroot, er dood aan kunt gaan en je conditie en tanden achteruit gaan, daar is je brein niet mee bezig (Bridgeman, 2017). En dit komt dus allemaal door dit sterke PGP-mechanisme (!).

Hetzelfde geldt voor (overmatig) snoepen natuurlijk. “Even lekker op de bank Netflixen, een dikke reep chocola erbij en ontspannen” (=korte termijn genot). De lange termijn pijn (dikker worden, je futloos voelen, passief en depressief raken) wordt niet erkend. En zo kun je zelf vast nog een aantal voorbeelden noemen.

Je onbewuste driften en emotionele wonden

Hoe meer pijn je in je systeem hebt en hoe onbewuster je bent, hoe sterker je overgeleverd bent aan de werking van dit mechanisme. Je wordt dan als het ware geleid door je onbewuste driften; het lijkt alsof het leven je overkomt en je geen keuze hebt.

Carl Jung heeft hier een mooie quote van:
“Until you make the unconscious conscious, it will direct your life and you will call it fate.”

Persoonlijk zie ik dit mechanisme bij mannen in het bijzonder optreden als het gaat om contact maken met emoties en spiritualiteit. Zaken zoals meditatie, ademwerk en EFT worden afgedaan als ‘soft en zweverig’, vaak nog voordat ze überhaupt iets daarvan hebben geprobeerd. Hoe kan dat?

Hier speelt wederom het PGP een hoofdrol. Dit mechanisme interpreteert hun emotionele wonden als té pijnlijk en blijft er daarom het liefst mijlenver vandaan (Bridgeman, 2018). Liever de rest van hun leven met ‘shit’ en blokkades blijven rondlopen dan dat ze daar naartoe gaan. Het lange termijn genot -een vrijer, vitaler, krachtiger en gelukkiger leven- is het brein niet mee bezig.

Omgaan met het PGP

Zoals gezegd is het PGP een systeem dat diep in ons brein verankerd ligt. Dat maakt het zo lastig om deze gewoonten te veranderen.

De eerste stap is bewustwording. En met het lezen van deze tekst heb je daarmee al een flinke stap gezet. Zonder bewustzijn ben je zoals gezegd compleet overgeleverd aan deze onbewuste driften en patronen.

Waar je je verder bewust van mag worden, is dat dit mechanisme van pijn & genot in de ‘lage’ delen van je brein zit; je overlevingsdelen/limbisch systeem. En de kunst is om vanuit de ‘hogere’ delen van je brein te leren kijken naar die lagere (Bridgeman, 2017). Dat is de kern van bewustwording.

De tweede stap is in te zien dat het juist belangrijk is om naar de pijn toé te gaan, in plaats van er vanaf. Alleen zo kan je het uiteindelijk gaan voelen en doorvoelen. Want dat is wat pijn wil; het wil gevoeld worden. In het boeddhisme wordt pijn zelfs gezien als een poort naar groei.

Dus stel je hebt een baaldag gehad op je werk en komt heel druk en geïrriteerd thuis. Je eerste impuls is: “ik trek een fles bier open” (korte termijn genot). Wanneer je zeer onbewust bent, zal je direct meegaan in deze impuls. Wanneer je bewuster bent, kun je deze impuls opmerken en een andere keuze maken.

“Waarom voel ik me nu zo? Kan ik eens naar dat ongemak toegaan? Kan ik die pijn die daaronder ligt eens voelen misschien? Wat nou als ik hier niet voor vlucht, maar gewoon eens luister naar dat gevoel dat mijn aandacht wil?”.

Ja, zelfliefde is soms een beetje een eng woord voor mannen, maar leren luisteren naar je gevoelens is de basis daarvan.

En let op: ook sporten -wat in eerste instantie gezond lijkt- kan een manier zijn om van pijn weg te gaan. Wees je er dus van bewust wat je doet om bepaalde pijn niet te voelen en beweeg vervolgens (juist) naar de pijn toe.

Ben hierin overigens niet te streng voor jezelf: soms is het heerlijk om even te luisteren naar zo’n impuls. Pak gerust een keer dat biertje of geef jezelf over aan een avondje snoepen en Netflix, maar doe het bewust.

Conclusie en extra tips

Als je mij inmiddels een beetje kent en mijn andere blogs en teksten hebt gelezen, dan weet je dat ik mannen help om vanuit authenticiteit/ PUURheid te leven.

De kern van deze blog is dat het PGP daar niet bepaald aan meewerkt. Besef je dat het een overlevingsmechanisme is dat het juist lastig maakt om authentiek te leven. Want -afgaand op de impulsen vanuit dit mechanisme- doe je wat je doet om pijn te vermijden of genot te vinden en niet omdat je het zelf vanuit je diepste kern zo graag wil (Bridgeman, 2017). Het begrijpen en doorzien van dit mechanisme is daarom éssentieel als je vanuit je authentieke zelf wil leven.

Wat kun je naast bewustwording nog meer doen? Maak gebruik van de kracht van visualisatie. Benadruk hiermee de lange termijn pijn of het lange termijn genot voor jezelf. Dus bij een slechte gewoonte -zoals ‘standaard’ een biertje opentrekken en je gevoelens wegduwen- doe je even een stap terug en visualiseer je een kerel met een enorme bierpens (of hang desnoods een foto daarvan op je koelkast). Bij een goede gewoonte (zoals sporten) visualiseer je jezelf als krachtige, fitte gast met een slank lichaam, of print desnoods een foto uit en hang deze op een plek waar je hem vaker ziet.

Verder kun je kijken of je van korte termijn pijnprikkels genotsprikkels kunt maken. Richt bijvoorbeeld een hele fijne plek voor jezelf thuis in waar je kunt mediteren. Persoonlijk heb ik mijn plek ingericht met een kussentje, kaarsje, aroma diffuser, dekentje, etc. Op die manier kijk je uit naar dit momentje voor jezelf, in plaats van er tegenop te zien.

En wat anderen daarvan vinden, dat moeten ze vooral lekker zelf weten. Veel succes!

Patronen doorbreken in je eentje kan een hele opgave zijn. Heb je hier hulp bij nodig? Plan een vrijblijvende kennismaking met me in via DEZE LINK.

Bronnen

• Bridgeman Academy Podcasts (2017) – Pijn & Genot (#Lichterleven).
• Bridgeman, R. (2018). De essentie van transformatief coachen. Deventer: Uitgeverij Oorsprong.